ABD, Marshall Yardımı Anlaşması karşılığında Türkiye’de serbest seçimlere dayanan demokrasinin yerleştirilmesi ve Milli Şeflik, “5 yıllık kalkınma planları” ve “Köy Enstitüleri” gibi Sovyet sistemine benzer uygulamaların kalkmasını istedi. Enstitülerin kapatılma sinyalleri verilmeye başlayınca da 1946’da ismi Köy Öğretmen Okulları olarak değiştirildi. İlerleyen zamanlarda da Köy Enstitüsü “iş için iş içinde eğitim” ilkesinden uzaklaşılmış olundu. Ve Köy Enstitüleri Öğretmen Okullarına dönüştürüldü ve 1954 yılında da tamamen kapatıldı.

Köy Enstitüleri ile ilgili olumlu değerlendirmeler olduğu biliniyor. Çağdaş eğitim ilkelerinin uygulandığı, verimlilik yönünden iyi kurumlar olduğu ifade edilir. Köy Enstitülerini savunanlar, karşı düşüncede olanları anti Kemalist olarak suçlamışlardır. Diğerlerinin de bu okullarda ‘solcu öğretmenler’ tarafından Atatürk’ün kurduğu rejim aleyhinde propaganda yapıldığını ileri sürmüşlerdir. İlk Köy Enstitüsü’nün müdürü Emin Soysal; 1942 yılında Bursa’da ‘Köy Enstitüleri’nin Tarihi ve Kızılçullu Köy Enstitüsü’ isimli eserini yazmıştır. Emin Soysal 1946’da bağımsız milletvekili seçilmiştir. Meclisteki bir konuşmasında Köy Enstitülerinin komünizm, ahlaksızlık, yıkıcılık ve ihanet yuvaları olduğu, bu okullarda din karşıtlığı yapıldığını söylemiştir.
Köy Enstitüleri, güzel amaçlarla kurulmuş olmakla birlikte uygulamalardaki eksikliklerle karşılaşılması ve özellikle politik ve ideolojik amaçlara alet edilmesi sistemin uygulanışını ve geleceğini olumsuz bir şekilde etkilemiştir.

Okulun programlarında ve uygulamasında halkın geleneksel, kültürel, dini ve ahlaki değerlerinin yeterli şekilde önem verilmediği, zaman zaman da yerli değerlerle çatışmalara girildiği, bu ve benzeri düşüncelerle istenen/planlanan hizmetin verilmediği düşüncesi Köy Enstitüleri’nin kapatılmasının sebeplerindendir.

Enstitülerin 10 yıl gibi ömrü süresinde eğitimdeki hataları yanında, ahlaki standartlar, beyin yıkama faaliyetleri, köylünün manevi değerleriyle alay edildiği ve Sovyetler Birliği’nden ilham alındığı gibi suçlamalarda bulunulmuştur.

1945 yılındaki dünya şartları, Köy Enstitüleri’nin ideolojik dayanağı olan Sovyetler Birliği’nin karşısındaki ABD tarafında yer alma şartlarımız o dönemin iktidarının kurduğu Köy Enstitüsü’nü olumsuz bir durumla karşı karşıya bırakmıştır. Ve bizzat İsmet İnönü şu itirafıyla Köy Enstitüleri’ni kapatması konusunu gündeme getirmiştir. “Benim gücüm, partiden, parti meclis grubundan geliyordu. Bu konuda, bütün bu organlarda gücümü kaybetmiştim.. Artık Köy Enstitüleri’ni eski gücüyle, eski ruhuyla devam ettirmek olanakları benim elimden çıktı.”

Sık sık sosyal ortamda rastladığımız yazılarda; Köy Enstitüleri’nin kapatılması konusunda, Demokrat Parti ve Menderes’in suçlandığı yazılar görmekteyiz. Köy Enstitüleri’nin gerçek kuruluş tarihini ve 10 yıllık eğitim dönemini bilmeden suçlamaların asıl amacı Menderes’i kötülemekten öte, gerçeklerin üstünü örtme gayretleridir.
Enstitülerin temeli Atatürk zamanındaki Milli Eğitim Bakanı Saffet Arıkan (1935-1938) döneminde atılmıştır. Köy Enstitüleri projesini ilk başlarda İnönü desteklemiştir… Ancak, Amerika’nın Avrupa ülkelerine ekonomik destek sağlamak amaçlı Marshall Yardımı ile yapılan anlaşmada birçok fabrikaların kapatılmasıyla birlikte Köy Enstitüleri’nin kapatılması şartı vardı. Bu okulların açılmasıyla Sovyet taraftarı olunması görüntüsü verdiği için, ABD, Türkiye’yi Sovyetlerden uzak tutmak ve kendine bağımlı yapmak istemiştir.

Amerika ile yapılan anlaşma sonrası Köy Enstitülerine karşı kıyım başlamış oldu. Bu durum Dr. Çetin Yetkin’in kitabında şöyle anlatılmakta:
-- 1946’da enstitülerin yönetici ve öğretmenleri değiştirildi. 2 bin öğrenci sınıfta bırakılıp okullardan uzaklaştırıldı.
-- 1947’de çıkarılan 5117 ve 5129 sayılı kanunlarla köylerde görev yapan enstitü öğretmenlerin kurumlarıyla ilişkileri kesildi. İlkokullara atandı.
-- 1947-1948 öğretim yılında Yüksek Köy Enstitüsü kapatıldı.
-- 1948’de ders programları diğer okullardaki gibi yapıldı.
Bütün bu olaylar karşısında Köy Enstitülerini Demokrat Parti kapattı demek tamamen yanlıştır. İsmet İnönü zamanında ve Marshall anlaşması/Yardımları sonucu zorunlu olarak Köy Enstitüleri kapatılmıştır.

Köy Enstitüsü mezunu öğretmenlerin, vatanseverlikleri, fedakarlıkları ve el becerileri çok iyi idi. Ama bazılarının bilgi birikimleri yeterli değildi. Kendilerini halkı aydınlatmaya memur addediyorlardı ve Türk milletinin inanç değerleri konusunda halk ile ters düşüyorlardı. Belli bir dönemde görevlerini ifa etmiş ve bitmiştir. Bu konuyu ısıtıp ısıtıp gündeme getirmeye gerek yoktur. Sosyal değişim, üretim ve geçim tarzına bağlı bir olaydır.. Değişim olmalıdır. Köy Enstitüleri, Öğretmen Okulları, Eğitim Enstitüleri, Yüksek Öğretmen Okulları; günün şartlarına göre değişimin karşılığıdır.
Sağlıklı kalın/#Evdekalın. Mart 2021, Anamur. İsmet Kadıoğlu.