Yıl 1977, İskenderun Demir Çelik Fabrikası/İSDEMİR: Kuvvet santralı fabrikanın elektriğini üretir. Santralde üretilen atık buhar dediğimiz buharı, fabrika içindeki kısım müdürlük binalarının kaloriferlerine veriliyor. İSDEMİR çalışanları aileleri sitede/lojmanda kalıyor. Site, yaklaşık 15 bin nüfusa sahip. Atık buharın bir kısmını da sitede kalorifer sistemiyle ısınmada kullanılıyor. Ayrıca evlerde 24 saat sıcak su mevcut. Dışarıdan görüntü ve söylenti İSDEMİR’in adı “küçük Amerika.”
90’lı ve sonrası yıllarda örneğin 2012 yıllarında her yerde olduğu gibi Antalya’da da klima var. Yazın sıcağı için soğuk, kışın soğuğu için sıcak üflüyor. Küçük çocuğunuz da var ve günün çok saatinde klimayı çalıştırırsanız aylık 500 liraya kadar tüketiminiz var. 4 kişilik bir aile, ocak için ayda bir tüp bitirir. O günkü şartlarda, bir tüp 80 Tl.
İki binli yıllar, Ankara ve benzerİ büyük şehirler doğal gazlı ısıtma sistemi kombili veya merkezi sistem. Ocaklarda da doğal gaz kullanılır.
Yıl 2018. Anamur’da odun sobası, elektrikli soba ve klima ile ısıtma var. Yeni yapılan evlerde kalorifer yakıtlı/mazotlu kat kaloriferi ve merkezi sistem kömürle çalıştırılan kaloriferlerle ısınma var.
Ankara’dan Anamur’a geldim, ocak tüpü bitti. Tüpçü kardeşlere telefon ettim tüpü getirdiler. Kaç lira ödeyeceğiz dedim, 90 lira. Çok para. Ankara’da ısınma merkezi sistem, aidat ödüyorsunuz ama aidatın içinde doğalgaz yakıt parası da var. Mutfak için ayrı doğalgaz saati var. Aylık 7-8 lira. Anamur’daki eve tüp getiren kişiye tüp parası için 90 liranın çok olduğunu söyleyince, abi doğru söylüyorsunuz, Ankara’dan yazlıkçılar geldiğinde tüp ücretini hayret ve şaşkınlıkla karşılıyorlar dedi.
Anamur’da geçim, muz ve çilek üreticiliği ile sağlanır. Ve bu ürünler profesyonel bir şekilde örtü altında yani seralarda yapılmaktadır. Muz ve çileğin yanında, patlıcan, domates ve salatalık da yetiştirilmektedir. Tropikal iklim bitkisi olan muz; 26-27 derece sıcaklıktaki ortamlarda yetiştirilebilir. Sıcaklığın 2-3 dereceye düşmesi halinde bir takım önlemler alınmalıdır. Sıcaklık sıfır derece ve altına düştüğünde bitkinin toprak üstü bölümü ölür. Tabi aşırı sıcaklık da bitki için kötü durumdur. Gece gündüz, yaz kış sıcaklık farkı çok fazla olmamalı ve stabil olmalıdır. Kış aylarında ortalama sıcaklık 12 derece gibi olabilmelidir.
Muzun istediği esas ortam, sıcaklıkla birlikte nem ve rutubetin olmasıdır. Muz yetiştiriciliğinin yapıldığı ortamda havanın nem oranı %60’ın altına düşmemesi gerekir. Özelikle Anamur ve Bozyazı’da muz örtü altına alınmaktadır. Muzun istediği ortamı, örtü altında sağlamak daha kolay olmaktadır. Doğal afetlerden; fırtına, yağmur ve doludan, muzu uzak tutmuş oluyor ve kendi kontrolünüz altına almış oluyorsunuz. Böylece de muzun kalitesi artıyor ve yüksek verim alınıyor. Tabi muz seralarının bu amaca hizmet edecek şekilde yapılması gerekir.
Anamur’da kışın zaman zaman sıcaklığın sıfırın altına düştüğü olmakta. Muz serasının sıcaklığının 8 ile 12 derece arasında tutabilmek için sera içi ısıtılması gerekiyor. Bunun için vatandaş değişik, klasik ve pratik olmayan yöntemler uygulamakta. Bu durumu Ziraat Mühendisi Bünyamin Kozak ile konuştum. Zira Bünyamin beyin muz konusunda bir hayli çalışmaları var. Muz için gübre satıcılığı yapıp, muz fidesi yetiştiriciliği konusunda danışmanlık yapıyor. Ve bazı muz üreticilerine danışmanlık yaptığını biliyorum. Bu bilgiler dahilinde, çok kısa da olsa seraların ısıtılması konusunda konuştuk. Kendisine, seralara neden kalorifer sistemi oluşturulmuyor diye sordum. Kalorifer ya kömürle ya da kalorifer yakıtıyla çalıştırılacak. Bünyamin bey yatırım maliyetlerinin çok fazla olacağından bunun mümkün olmadığını söyledi.
Daha önce de bahsettiğim gibi, sera içindeki sıcaklık 2-3 derecenin altına düşmemeli ve seranın içi nemli olmalıdır. Son zamanlarda bu ortamı oluşturmak için varillerle bu işi sağlamaya çalışanlar var. Şöyle ki, varilin üst yarısına su, alt yarısını da soba konumunda varili yapılandırıyorsun, soba kısmında odun yakılarak varilin içindeki sudan buhar oluşturmak. Varilin ısıtılması ilkel bir şekilde ya odunla ya da tüp ile yapıldığını görüyoruz.
Özellikle tüp ile ısıtmayı ele alalım. Bir dönüm sera için en az dört tane varili
bir gecede 8-10 saat ısıtmanız gerekir. Bir tüp 90 lira, kaldı ki ev tüpü. Bu iş için sanayi tüpü gerekebilir. O zaman maliyet daha fazla olacak. Doğalgaz olan yerlerde mutfakta, bir aylık 7-8 lira harcanmakta. Aynı sistem seralarda oluşturulsa ve buhar elde edilmesi/serada nem ortamının oluşturulması daha ucuza mal olacaktır sanıyorum. Kömürlü veya kalorifer yakıtlı kaloriferin yatırımı kadar yatırım maliyeti olmayacağını tahmin ediyorum. Anamur’da doğalgaz konusunu bir sonraki yazıda ele almak üzere…
